Çfarë është pagjumësia?
Çrregullimi i pagjumësisë është një gjendje e pakënaqësisë me sasinë ose cilësinë e gjumit.
Karakterizohet nga:
– Vështirësi në fillimin e gjumit
– Vështirësi për të qëndruar në gjumë
Pagjumësia është një çrregullim subjektiv pasi i referohet sensit subjektiv të vështirësisë për të fjetur gjumë, për të qëndruar në gjumë ose për cilësinë e dobët të gjumit.
Karakteristikat specifike të çrregullimit të gjumit
Në mënyrë të veçantë, pagjumësia mund të karakterizohet nga:
– Vështirësia për të rënë në gjumë (pagjumësia fillestare / e hershme);
– Zgjimet e shpeshta dhe të zgjatura të natës (pagjumësia e mirëmbajtjes);
– Zgjimi herët në mëngjes (pagjumësia e vonë);
Nga një kombinim i këtyre vështirësive (pagjumësia e përzier ose e përgjithësuar).
Si te dallojme nëse një person vuan nga pagjumësia?
Për të qenë në gjendje të konsideroni një person i cili është prekur me të vërtetë nga një shkallë e konsiderueshme e pagjumësisë, kriteret minimale janë:
– Sasia e kohës për të fjetur dhe zgjuar natën e barabartë ose më e madhe se 30 minuta;
– Frekuencë e barabartë ose më e madhe se 3 netë në javë;
– Kohëzgjatje e barabartë ose më e madhe se 6 muaj.
Megjithëse pagjumësia përcaktohet si një çrregullim i gjumit, ajo ka pasoja që shtrihen përtej periudhës së gjumit, duke ndikuar ndjeshëm në periudhën e zgjimit. Në fakt, njerëzit që vuajnë nga çrregullimet e gjumit ankohen për përgjumje gjatë ditës dhe përkeqësim të aftësisë së tyre të punës.
Ata që vuajnë nga pagjumësia, krahasuar me individët që nuk kanë pagjumësi, gjithashtu raportojnë nivele të larta ankthi dhe depresioni.
Pagjumësia mund të përfaqësojë një faktor rreziku ose një faktor shkaktar për zhvillimin e disa çrregullimeve psikiatrike (Harvey, 2001; Lichstein, 2000)
Përhapja e pagjumësisë
Rreth 30 deri 50% e të rriturve përjetojnë vështirësi të herëpashershme në gjumë. Një ngjarje e papritur ose stresuese mund të shkaktojë një episod të pagjumësisë. Në përgjithësi, megjithatë, pasi ajo ngjarje të zgjidhet, shqetësimet e gjumit zhduken, duke treguar kështu një karakteristikë kalimtare të problemit. Sidoqoftë, për disa njerëz të predispozuar, vështirësia mund të vazhdojë edhe pas zhdukjes së shkakut themelor.
Gjashtë deri në 13 përqind e të rriturve plotësojnë kriteret për Çrregullimin e Gjumit (DSM-5). Çrregullimi i pagjumësisë duket se është më i zakonshëm tek gratë sesa tek burrat.
Trajtimi i pagjumësisë:
Format kryesore të trajtimit për Çrregullimin e Pagjumësisë janë terapia me medikamente dhe psikoterapia njohëse-sjellore.
Medikamente për çrregullimet e gjumit:
Terapia me barna është shpesh trajtimi i parë për pagjumësinë i rekomanduar nga mjekët e përgjithshëm. Receta e barnave hipno-indukuese haset shpesh sidomos në rastin e të moshuarve, të cilët duket se përdorin pilula gjumi dy herë më shpesh (14%) sesa popullata e përgjithshme (7.4%).
Përdorimi i barnave hipnotike ose anksiolitikëve me funksion hipnotik (benzodiazepinat) nuk rekomandohet për më shumë se 2 javë. Përdorimi i zgjatur në fakt mund të shkaktojë efekte anësore të tilla si përgjumje gjatë ditës dhe marrje mendsh, si dhe varësi dhe tolerancë.
Përpjekjet për pezullim drastik shkaktojnë një sindrom tërheqjeje, karakterizuar nga një kthim i pamundur i pagjumësisë (efekt reagimi), agjitacion psikomotor, ankth dhe dridhje (Gillin, Spinwerber dhe Johnson, 1989). Kjo bën që pagjumësia të marrë përsëri ilaçet, duke krijuar një rreth vicioz.
Përdorimi kronik i hipnotikëve është një faktor i rëndësishëm në ruajtjen e problemit të gjumit.
Për trajtimin afatgjatë të Çrregullimit të Pagjumësisë, përdoren gjithashtu ilaçe antidepresive dhe qetësuese dhe melatonin. Kjo e fundit është bërë një zgjedhje e shpeshtë sidomos në nivelin e vetë-mjekimit, megjithatë administrimi i tij tregohet vetëm për individët me nivele të reduktuara të këtij hormoni.
Psikoterapi për çrregullimin e gjumit:
Trajtimi i integruar kognitiv-sjellor i pagjumësisë përfshin përdorimin e teknikave të ndryshme të ndërhyrjes, zgjedhja e të cilave bëhet në bazë të asaj që doli nga vlerësimi fillestar. Kjo do të thotë, bazuar në karakteristikat fenomenologjike të çrregullimit të një pacienti specifik të pagjumësisë.
Teknikat e ndërhyrjes, të cilat përbëjnë zemrën e trajtimit njohës të sjelljes për Çrregullimin e Pagjumësisë janë:
– Edukimi dhe higjiena e gjumit: në këtë fazë, faktorët etiologjikë dhe faktorët e mirëmbajtjes së pagjumësisë shpjegohen sipas modelit njohës-sjelljes. Informacioni bazë në lidhje me fiziologjinë e gjumit (fazat e gjumit, ora e brendshme dhe e jashtme, ndryshimet individuale) dhe rregullat e higjienës së gjumit për të përmirësuar cilësinë e gjumit gjithashtu i ofrohen pacientit (p.sh. shmangni të dy pijet alkoolike dhe kafeinë dhe pirjen e duhanit në dy orë. Para gjumit).
– Kufizimi i gjumit: Kjo është një teknikë që synon të bëjë që koha e kaluar në shtrat nga pacienti të përkojë me kohën e kaluar në të vërtetë.
– Kontrolli i stimulit: synon të shuajë shoqërimin e shtratit dhe dhomës së gjumit me aktivitete që nuk përputhen me gjumin (p.sh. shikimi i TV ose planifikimi i punës së ditës tjetër).
– Ristrukturimi njohës: procedura për ndryshimin e besimeve dhe pritjeve jofunksionale në lidhje me gjumin.
– Teknikat e relaksimit dhe shpërqendrimi imagjinar.
Lexo edhe: https://www.farmaceutika.org/ankthi-te-vertetat-dhe-trajtimi/