Dr. Silvana Sadria, Mjeke Pneumologe prane Dispancerise se Sëmundjeve të Mushkërive, Tiranë
Ҫfarë duhet të dimë për sёmundjen pulmonare obstruktive kronike(SPOK-un), diagnostikimi dhe trajtimi
Sëmundja Pulmonare Obstruktive Kronike (SPOK,COPD) është një sëmundje (patologji) që prek mushkëritë, sëmundje kjo e cila mund të parandalohet.
SPOK-u karakterizohet nga një ngushtim (obstruksion) i parikthyeshëm ose pjesërisht i rikthyeshëm i rrugëve ajrore. Ky obstruksion zakonisht është progresiv dhe shoqërohet me një përgjigje inflamatore jo normale kronike të mushkërive kundrejt grimcave të pluhurit dhe/ose gazeve si p.sh: dioksodi i karbonit që gjendet në ajrin e ambientit që na rrethon. SPOK-u është shkaktari i tretë i vdekjeve në të gjithë botën dhe i dyti që akuzohet për invaliditet të plotë të këtyre pacientëve.
Në 2010 janë raportuar mbi tre milionë vdekje në botë nga kjo sëmundje. Në Shqipëri kjo patologji nënvlerësohet, por studimet tregojnë që vendi ynë ka një prevalencë të lartë të SPOK-ut, afërsisht 5-6% të popullatës.
Shkaktarët:
Duhanpirja është shkaku kryesor dhe më i zakonshëm që çon në shfaqjen e kësaj sëmundje. Njihen edhe faktorë të tjerë ndër të cilët mund të përmendim: ndotjen e ambientit, defiçitet e α1-antitripsinës, mosha, dieta ushqimore dhe mungesa e lëvizjes (imobiliteti).
Shenjat dhe simptomat:
Simptomat më të shpeshta të kësaj sëmundje janë kollë kronike me sekrecione dhe vështirësi në frymëmarrje, simptoma këto të cilat janë më të shfaqura gjatë ecjes (efortit). Kategoria më e prekur më tepër janë meshkujt duhanpirës > 40 vjec , por kohët e fundit po shtohet edhe numri i femrave me SPOK si rrjedhojë dhe kjo më së shumti si pasojë e duhanit.
Diagnostikimi:
Për të diagnostikuar këtë sëmundje kryhet ekzaminimi që quhet Spirometri me provën me bronkodilatatore. Ҫdo person, mashkull apo femër, mbi moshën 40 vjeç, duhanpirës, me ose pa ankesa, i rekomandohet që të kryejë këtë egzaminim. Nëse pacienti diagnostikohet me SPOK duhet të përcaktohet grada e sëmundjes të cilat janë të stadifikuara në Grada A,B,C,D (Stadi i I,II,III,IV).
Trajtimi:
Në varësi të gradës (Stadit) në të cilën stadifikohet sëmundja përcaktohet edhe plani i mjekimit. Grada e parë nuk kërkon mjekim të vazhdueshëm, por vetëm në rast se pacienti ka ankesa atëherë mund të rekomandoj ndonjë mjekim, ndërsa për të trajtuar gradat e tjera të sëmundjes kërkohet mjekim më i gjatë.
Mjekimi ka për qëllim frenimin e sëmundjes. Sëmundja e SPOK-ut shoqërohet me ndërlikime të shumta të tilla si: kardiake ,endokrinologjike, muskulare, deri në invalidizim të plotë të pacientit.
Vizitat e hershme tek mjeku dhe mjekimi i duhur ne kohen e duhur parandalon avancimin e semundjes.
Sëmundja obstruktive kronike: Përfshin emfizemën, bronkitin kronik, astmën, bronkiektazia. Sëmundja obstruktive kronike është zakonisht rezultat i pirjes të duhanit.
Emfizema:
Shkatërrim i mureve alveolare, zmadhim i hapësirave alveolare, pakësim i sipërfaqes të difuzionit. Duhani është shkaktari numër një për shfaqjen e emfizemës. Mungesa e alfa-1-antitripsinës është një shkak tjetër i emfizemës (Emfizemë Panacinare). Simptomat: hipoksi, hiperventilim, gjoksi si fuçi, pakësim i tingujve mushkërorë, frymëmarrje me buzët e mbledhura. Grafia e gjoksit: zmadhim i mushkërive, pakësim i vijëzimeve mushkërore, shtim i ajrit, ulje e diafragmës. Diagnoza: vendoset klinikisht.
Bronkiti kronik:
Përkufizohet si prodhim gëlbaze në shumicën e ditëve për të paktën 3 muaj, për të paktën 2 vjet njëri pas tjetrit. Simptomat = hipoksi, hiperventilim, pakësim i tingujve mushkërorë. Hipoksia është më e theksuar pör dallim me emfizemën. Hipertension pulmonar, zmadhim i ventrikulit të djathtë, fryrje e venave të qafës, hepatomegali. Diagnoza: vendoset klinikisht, konfirmohet me biopsi; në biopsi shihet rritje e indeksit Reid (shtresa e gjendrave zë të paktën gjysmën e trashësisë të murit bronkial).
Astma:
Hipereaktivitet i bronkeve, bronkongushtim i rikthyeshëm si pasojë e tkurrjes të muskulaturës të lëmuar bronkiale duke shkaktuar vështirësi në frymëmarrje. Simptomat : Dispne episodike, zhurma karakteristike fishkëlluese në frymënxjerrje; bronkodilatorët i përmirësojnë ose i zhdukin këto zhurma. Astma bronkiale shkaktohet prej faktorëve fiziologjikë dhe se stresi social psikologjik nuk është shkaktar i drejtëpërdrejtë. Megjithatë stresi psikologjik apo reagime emocionale të tilla si frika, zemërimi mund të keqësojnë një gjëndje asmatike.
Bronkiektazia:
Zgjerim anormal i bronkioleve, shpesh si pasojë e fibrozës cistike, infeksioneve kronike, ose obstruksioneve (nga ndonjë tumor, etj). Simptomat:erë e keqe e frymëmarrjes, sputum purulent, hemoptizi. Radiologjia: bronket e zgjeruara duken si shina hekurudhe me grafi të pulmonare. Në CT të mushkërive shihen zgjerimet e bronkeve. Menyra e diagnostifikimit:: radiologjikisht dhe klinikisht.