Dr. Blerta Brati , Mjeke Mikrobiologe.
“Zgjidhja që Karikó dhe Weissman zbuluan është ekuivalenti i zëvendësimit të një gome ne planin biologjik ”,
Historia e teknologjive duke përdorur dërguesin e ARN-së filloi mbi dyzet vjet më parë. Dhe nuk do të ndalet me vaksinat e zhvilluara nga Pfizer-BioNTech dhe Moderna kundër Covid-19. Potenciali i tyre shtrihet përtej. Disa planifikojnë t’i përdorin ato kundër gripit sezonal, malaries dhe madje edhe kancerit.
Lajmëtari sintetik i ARN-së, teknologjia gjeniale e gjetur në vaksinat Pfizer-BioNTech dhe Moderna, duket si një zbulim i papritur ose zbulim i ri.
Në fakt, një vit më parë pothuajse askush nuk e dinte se çfarë ishte një vaksinë mesazheri ARN, për arsyen e vetme që asnjë vend në botë nuk e kishte aprovuar kurrë një të tillë. Disa muaj më vonë, e njëjta teknologji mundësoi fillimin e dy provave të vaksinave.
Megjithatë, siç është shpesh rasti me përparimet në shkencë, ajo që duket si një sukses brenda një dite duhej arritur me dekada punë. Më shumë se dyzet vjet kaluan midis viteve 1970, kur një studiues me origjinë hungareze filloi hulumtimin e parë mbi ARN-në e dërguar (mARN) dhe ditën kur vaksina e parë e autorizuar e ARNm u administrua për herë të parë në USA më 14 dhjetor 2020.
Periudha e gjatë para se kjo ide të realizohej, gati sa shkatërroi shumë karriera profesionale dhe shtyu disa kompani të dilnin nga biznesi.
Nëse kjo ëndërr e ARN-së mesazhere është zgjatur, kjo është kryesisht për shkak se bazohet në një parim themelor të thjeshtësisë, madje edhe, mund të thuhet, të një bukurie ekstreme: fabrika e prodhimit të ilaçit më të fuqishëm në botë gjendet në secilin nga ne.
Ne varemi nga proteina për pothuajse çdo funksion në trupin tonë. Sidoqoftë, është ARN (acidi ribonukleik i dërguarit) që u tregon qelizave tona se çfarë duhet të bëjnë.
Me ARNm “të rishkruar” nga njeriu, ne teori, mund t’i themi makinerisë sonë qelizore që të prodhojë çdo proteinë. Ne mund të prodhojmë në masë molekula që ndodhen natyrshëm në trup për të riparuar organet ose për të përmirësuar qarkullimin e gjakut.
Ne gjithashtu mund të kërkojmë nga qelizat tona të bëjnë një proteinë që nuk është në listë, në mënyrë që sistemi ynë imunitar ta shkatërrojë atë pasi të mësojë ta identifikojë atë si një ndërhyrës.
Por historia e mARN nuk ka të ngjarë të përfundojë me Covid-19, pasi ofron mundësi që shtrihen përtej kësaj pandemie. Këtë vit, një ekip i Yale patentoi një teknologji të bazuar gjithashtu në ARN për të krijuar një vaksinë kundër malaries, pa dyshim sëmundja më shkatërruese në botë.
Meqenëse mARN është shumë e lehtë për tu modifikuar, Pfizer ka njoftuar planet për ta përdorur atë kundër gripit sezonal, virusi i së cilës vazhdimisht shndërrohet, duke vrarë qindra mijëra njerëz nëpër botë çdo vit.
Sa për kompaninë BioNTech, e cila ka partneritet me Pfizer qe nga viti kaluar, po kërkon të zhvillojë terapi të individualizuara që konsistojnë në krijimin e proteinave sipas kërkesës të shoqëruara për tumore specifike në mënyrë që të mësojnë trupin të luftojë kancerin e përparuar.
Përveç kësaj, provat në minj kanë treguar se terapitë sintetike të ARN-së ngadalësojnë dhe përmbysin efektet e sklerozës së shumëfishtë.
Në parim, gjithçka që mund të bësh me proteina, mund ta bësh me ARNm.
Në rastin e koronavirusit përgjegjës për Covid-19, vaksinat e ARN-së dërguar dërgojnë udhëzime të sakta në qelizat tona për të bërë “proteinë spike” (e njohur gjithashtu si proteina spike ose proteina S) [e cila shërben si çelësi i virusit për të hyrë qelizat tona].
Kur sistemi ynë imunitar kupton praninë e ndërhyrës se këto proteina janë këtu, ai synon që t’i shkatërrojë ato, pa çaktivizuar ARNm.
Nëse, më vonë, përballemi me të gjithë virusin, trupi ynë do të njohë proteinën S dhe do ta sulmojë atë me saktësinë e një ushtari të trajnuar mirë, duke zvogëluar kështu rrezikun e ndotjes dhe duke mbrojtur nga format e rënda të sëmundjes.